*به راستی بهترین تعریف خلاقیت چیست؟
قبل از تعریف آن به شما میگوییم اگر واقعا میخواهید زندگی شاد و موفق‌تری داشته باشید و با اعتمادبه‌نفس تصمیم بگیرید، حتما خلاق باشید. بهطوریکه خلاقیت را همانند سپری در برابر فرازونشیبها و مشکلات بزرگ زندگی‌تان قلمداد کنید.
خلاقیت می‌تواند منجر به نوآوری شود. خلاقیت، توانایی فکر کردن به ایده‌های جدید، مفید و جالب است. جدید از آن نظر که نمیتوان گفت معنی خلاقیت، خلق یک ایده جدید است، چون یک ایده ممکن است برایتان جدید باشد اما برای کل دنیا خیر! ولی باز خلاقیت محسوب می‌شود. مفید یعنی ارزش‌آفرینی ایجاد کند و جالب یعنی فریبنده باشد.
*حالا از شما میپرسیم خلاقیت ذاتی است یا اکتسابی؟
در سال 1968، پروفسوری روی موضوع خلاقیت کار کرده بود. او 1600 کودک پنج‌ساله را با تست خلاقیت آزمود. نتیجه جالب آن آنالیز این بود که 98درصد خلاق بودند. او پنج‌سال بعد دوباره از همان کودکان آزمون گرفت و 30درصد شد. در پانزده‌سالگی، 12درصد و در بزرگسالی آنان دودرصد شد. با مطالعه میفهمید بهترین سن بروز خلاقیت، پنج‌سالگی است و نشان‌دهنده اکتسابی بودن خلاقیت است.
*موانع خلاقیت چیست؟
محیط، هوش، ثبات، روحیه محافظه‌کارانه، عادت کردن و مانوس شدن، اطمینان به روشهای موجود، شیفتگی، ناامیدی و دلسردی، فقدان تمرکز ذهنی، تفکر ضدخلاقیت مانند این جملات: (من خلاق نیستم. مردم چه فکر می‌کنند؟ این مسئله به من مربوط نیست؟ مرد عمل باید باشیم.) آموزش سنتی در جهت خلاف خلاقیت، الگوهای قالبی، ترس از ارزیابی به وسیله دیگران.
هرچه محدودتر، خلاق‌تر
محدودیتها باعث می‌شود ذهن انسان خلاق‌تر شود. گاهی محیط پیرامون، برای انسانها محدودیتهایی مشخص میکند که باعث می‌شود ذهنها به دنبال راهحلهای بیشتری بگردد تا بتواند از محدودیتها عبور کند.
توصیه می‌شود کسانی که رشته مهندسی پزشکی را انتخاب می‌کنند و در آخر علاقهمند به کار در واحد مهندسی پزشکی بیمارستان هستند، باید حتما توانمندی رویارویی با روزهای دشوار را داشته باشند و بیانگیزه و بیدقت نباشند. در مدیریت تجهیزات پزشکی باید لباس رزم پوشید. شما با جان بیماران سروکار دارید و بهتر است نگهداری پیشگیرانه تجهیزات پزشکی را بیاموزید. نکته دیگر آن است که اگر فکر میکنید محدودیت، مانعی برای خلاقیت شماست و اگر آمادگی پذیرش کارهای نو را ندارید، محیط کار بیمارستان را کنار بگذارید.
هنر ذهن ما این است که همیشه به دنبال راهکار برای مسائل است و بعد از اینکه راهکار پیدا کرد به دنبال ارزیابی آن راهکارها می‌رود تا به راهکار بهتر برسد. پس این مسئله ذاتا برای ما وجود دارد. بسیاری مواقع محدودیتهای خانوادگی منجر به مرگ خلاقیت در دوران کودکی فرد می‌شود، یعنی فرصت ایده‌سازی به او ندادهاند.
دانشگاه، یکی از عوامل کاهش خلاقیت
ثبات، تعصب‌شناختی که توانایی ما را برای متفاوت دیدن دنیا محدود میکند و به مرور زمان علاقهمند می‌شویم در آن وضعیتی باشیم که ذهن ما دیگر به دنبال راهحلهای جدید نگردد. با اینکار ذهن‌مان را محدود میکنیم. ثبات عملکردی، ارتباطی و ساختاری از انواع تبات است. در ثبات عملکردی، پی به کاربردهای دیگر آن صندلی که رویش نشسته‌ایم، نبرده‌ایم. در ثبات ارتباطی، شما ماژیک روی وایت‌بورد و تاثیر رنگ آبیاش را فقط میبینید. آیا تاکنون به وجود یک نوع ماژیک با رنگ‌های متفاوت، فکر کرده‌اید؟ و ثبات آن چیزی است که در ذهن ما نسبت به موضوعات مختلف، نقش میبندد و انسانها در طول تاریخ رفتارهای غیرخلاقانه میآموزند، مثل همان مورد تغییرخلاقیت از پنج‌سالگی تا بزرگسالی!
ثبات ساختاری یعنی آیا ماژیک منحنی یا قلاب شکل به جای ماژیک صاف اشکالی دارد؟
افراد باهوش نمیتوانند زیاد خلاق باشند
بزرگ‌ترین گناه باهوشها این است که دیگران را به حساب نمیآورند و همیشه دنبال مدل منطقی‌اند، سرعت انتقال بالا دارند و جزئیات را از دست میدهند. افراد باهوش نیاز به مقبولیت دارند. طبق تجربه و تحقیقات بسیاری از استادهای دانشگاهی، دانشجوهای دانشگاههای آزاد را نسبت به سراسری، خلاق‌تر و نوآورتر دانسته‌اند. پس هوش الزاما نمیتواند منجر به خلاقیت شود و خیلی مواقع هوش به‌عنوان مانع خلاقیت می‌تواند باشد.
عوامل موثر بر خلاقیت: انگیزش، شخصیت، محیط
خصوصیات افراد خلاق: کنجکاو و خوشبین بودن، در جست‌وجوی حل مشکل بودن، آماده برای مبارزه‌طلبی، دارای قدرت تخیل، دیدن مشکلات به‌عنوان فرصت و جالب دیدن آن، به مبارزه طلبیدن پیش‌فرض‌ها، پشتکار و سختکوشی
نکته آخر اینکه در همه چیز میتوانید خلاقیت داشته باشید. از قبیل: خدمات، محصولات و فرآیندها
در بازاریابی به صدای محصول گوش کنید، ببینید از چه الگویی پیروی کرده است و به نیاز مشتری توجه داشته باشید.
فنون خلاقیت و یادگیری آن را در شماره‌های بعد می‌نویسیم. با ما همراه باشید …
منابع:
برگرفته از سخنرانی دکترمحمدمعید ملک‌زاد در همایش خلاقیت برای دانشجویان مهندسی پزشکی/ پاییز1397/دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب
