مدیرعامل گروه تجاری دیجی‌کالا خطاب به مخالفان توسعة سلامت دیجیتال:
فعالانه در ضابطه‌مندکردن سلامت آنلاین مشارکت کنید
حمید و سعید محمدی، برادران دوقلویی هستند که در سال 1385، برای نخستین بار در ایران، استارتاپ «دیجی‌کالا» را در دفتری اجاره‌ای و با هفت نفر کارمند راه‌اندازی کردند. دیجی‌کالا، برای فروش آنلاین ابزار دیجیتالی مانند گوشی و دوربین راه‌اندازی شد. ایدة این تجارت پس از تجربة ناخوشایند در خرید دوربین دیجیتال با لنز دست‌دوم و معیوب، به ذهن آن‌ها خطور کرد و خیلی زود، به ایدة ایجاد و راه‌اندازی فروشگاه آنلاین معتبری تبدیل شد که افزون بر امکان خرید، به خریداران کمک می‌کند تا به اطلاعات مورد نیاز خود برای انتخاب محصولات مناسب، دسترسی داشته باشند.
به گزارش مدرن مد، دیجی‌کالا را می‌توان نوعی سایت آنلاین تجارت الکترونیکی ایرانی، مشابه با سایت «آمازون» در آمریکا دانست. این سایت تجارت آنلاین با توجه به ویژگی‌هایی که داشت و سهولت و اطمینانی که برای مخاطبان ایجاد می‌کرد، بهسرعت رشد و انواع و اقسام کالاها را به حیطة کاری خود وارد کرد.
الکسا ، وبگاه آنالیزکنندة ترافیک وب، این سایت پر مخاطب را ششمین وب‌سایت پربازدید در ایران رتبه‌بندی کرده که در نوع خود، بزرگ‌ترین وب‌سایت در خاورمیانه است. براساس آمار منتشرشده در سال 1402، دیجی‌کالا با 5/12 میلیون تنوع کالایی، روزانه 5/5 میلیون بازدیدکننده دارد و درحال‌حاضر، بیش از نیمی از سهم خرده‌فروشی آنلاین ایران را به خود اختصاص داده است.
دیجی‌کالا از سال ۱۳۹۳، سیاست کاری خود را از فروش کالای دیجیتال، به فروش دیجیتال کالا تغییر داد و درحال‌حاضر، این فروشگاه دیجیتال تمام دسته‌های کالایی، شامل کالاهای دیجیتال، هنری، لوازم آرایشی، بهداشتی و سلامت، خودرو، ابزار و اداری، مد و پوشاک، لوازم خانه و آشپزخانه، کتاب، نوشت‌افزار، اسباب‌بازی، کودک و نوزاد، تجهیزات ورزشی و سفر را در دسته‌بندی خود جا داده است. البته، هنگامی که وارد دسته‌بندی کالاهای سلامت و بهداشت شوید، بهسرعت متوجه محدودیت‌های این حوزه در این پلتفرم خواهید شد.
در سال ۱۴۰۰، دیجی‌کالا فروش اختصاصی محصولات درمانی و بهداشتی، داروی بدون نسخه، کالای سلامت غیردارویی و مکمل غذایی از داروخانه‌ها را به‌شکل آنلاین شروع کرد، اما بهسرعت و با دخالت سازمان غذا و دارو، مجبور شد این کار را متوقف کند. این پلتفرم هنوز و پس از گذشت بیش از دو سال، باوجود ابلاغ دستورالعمل فروش اینترنتی دارو، به این عرصه ورود نکرده است. البته سعید محمدی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل گروه تجارت الکترونیک دیجی‌کالا، امیدوار است این پلتفرم به‌زودی بتواند برنامه‌های بهتری برای ورود به حوزة سلامت در پیش بگیرد.
سعید محمدی در گفت‌وگو با ماهنامة «توسعة فناوری‌های نوین پزشکی» می‌گوید: «ما تا به امروز، در حوزة سلامت و درمان غیر از موضوع اتصال داروخانه‌ها برای توزیع بخشی از اقلام داروخانه‌ای یا همان مکمل‌های غذایی، کار خاص دیگری نکرده‌ایم، اما در برنامة امسال گروه توسعة کسب‌وکار دیجی‌کالا، در حال بررسی عمیقی هستیم، تا ببینیم آیا ظرفیت هم‌افزایی بین گروه دیجی‌کالا و فعالانی که در این حوزه، در قسمت‌های نسخة الکترونیک، ویزیت آنلاین و توزیع دارو فعالیت می‌کنند، وجود دارد یا خیر.»
او توضیح می‌دهد: «ما در تلاشیم تا ظرفیت هم‌افزایی میان گروه دیجی‌کالا و فعالان بخش سلامت و درمان را بیابیم تا با حمایت از آن‌ها، به ایشان کمک کنیم که بتوانند با سرعت بیشتری آنلاین شوند. این در برنامه‌های در حال بررسی و مطالعة گروه تجاری دیجی‌کالاست و احتمال دارد در ماه‌های آینده و نهایتاً تا پایان سال، بتوانیم عملاً به یک نقشة راه مشخص در این زمینه برسیم.»
او دلیل وارد نشدن دوبارة دیجی‌کالا به فروش اینترنتی دارو را محدودیت‌های قانونی عنوان می‌کند و می‌افزاید: «روشی که درحال اجراشدن است، محدودیت‌های بسیاری دارد. اولاً که صرفاً، فقط در بخش مکمل‌های غذایی امکان فروش کالا وجود دارد و در حوزه‌های دیگری مانند داروهای او‌تی‌سی (بدون نسخه) یا داروهای نسخه‌ای، از نظر قانونی، امکان واردشدن به این حوزه را نداریم و هنوز هم وارد این حوزه نشده‌ایم.»
محمدی به‌عنوان نایب‌رئیس انجمن تجارت الکترونیک، از فشار غیررسمی و سنگینی که سازمان غذا و دارو و اصناف و انجمن‌های مربوطه، حتی در حوزة مکمل‌های غذایی، بر پلتفرم‌های آنلاین وارد می‌کنند، خبر می‌دهد و می‌گوید: «بر داروخانه‌ها و به‌تازگی، آزمایشگاه‌های کشور، فشار سنگینی وارد می‌کنند که از پلتفرم‌های آنلاین خارج شوند. آزمایشگاه‌ها و داروخانه‌هایی که درحال‌حاضر، در پلتفرم‌های آنلاین فعالیت می‌کنند، تهدید می‌شوند که اگر به فعالیتشان در این فضاها ادامه بدهند، مجوزهایشان باطل می‌شود. به همین دلیل، خدمات‌دهی آنلاین، چه در حوزة دارو و مکمل و چه در حوزة آزمایش¬های تشخیصی، عملاً با سختی زیادی درحال انجام است.»
او از شکایت‌های متعدد داروخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها در این زمینه، به انجمن تجارت الکترونیک خبر می‌دهد و می‌گوید: «ما در انجمن تجارت الکترونیک، در قالب بیانیه‌ای از آن‌ها حمایت کردیم و در تلاشیم که بتوانیم با مذاکره با ذی‌نفعان اصلی، به توافق برسیم تا داروخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها بتوانند به فعالیت آنلاین خود ادامه بدهند.»
خدمات آنلاین سلامت، دسترسی و برابری را افزایش می‌دهد
شیوع کرونا با تمام سختی‌ها و تلخی‌ها، فرصتی بود تا کسب‌وکارهای مختلف با شیوه‌های نوین تجارت آشنا شوند و روش‌های نوینی مانند روش‌های الکترونیکی و اینترنتی را امتحان کنند. در ایران هم این دوره با شکوفایی بسیاری از مشاغل آنلاین و الکترونیک همراه شد. با خاتمة وحشت کرونا، بسیاری تلاش کردند تا این رودخانه را به عقب بازگرداند.
ممنوعیت‌ها، محدودیت‌ها، اعتراضات و شکایت‌ها علیه فعالیت‌های آنلاین، به‌ویژه در حوزة درمان و سلامت، بهسرعت اوج گرفت و مانع فعالیت بسیاری از علاقه‌مندان این حوزه شد، اما مانند همیشه، قدرت سیل توسعه و فناوری بیشتر از سدهای مختلف سنتی است. فعالان عرصة سلامت دیجیتال و آنلاین، کم‌کم و با صرف زمان، توانستند موانع اولیه را بردارند و راهی هرچند باریک و صعب‌العبور را باز کنند، اما بسیاری همچنان تلاش می‌کنند حتی شده به‌شکل غیرمستقیم، سنگ‌هایی پیش پای این فعالان بگذارند.
مدیرعامل گروه تجاری دیجی‌کالا این مقاومت را بسیار عجیب می‌داند و می‌گوید: «هنگامی که حوزة سلامت هم مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر به‌سمت آنلاین و دیجیتالی‌شدن می‌رود، به معنای این است که ظرفیت‌های زیادی در این بخش وجود دارد و این روند هم به کاربر و خدمات‌گیرنده (که اینجا بیمار یا کسی است که می‌خواهد از خدمات آزمایشگاه استفاده کند) و هم به خدمات‌دهنده، کمک می‌کند.»
او با اشاره به دوران شیوع کرونا ادامه می‌دهد: «ما در دورة شیوع کرونا، متوجه شدیم استفاده از این امکانات، نه‌تنها در شرایط اضطرار، بلکه در زندگی روزمره هم می‌تواند کمک بسیار خوبی باشد، فقط باید این خدمات را در چهارچوبی، ضابطه‌مند کرد. به این ترتیب، فرد می‌تواند با قاعده و قانون، مثلاً از خدمات آزمایش آنلاین در منزل خودش استفاده کند.»
نايب‌رئیس انجمن تجارت الکترونیک، قانونمندشدن خدمات الکترونیک و آنلاین سلامت را در جهت رفاه مردم و دسترسی و برابری بیشتر آن‌ها به خدمات سلامت، بسیار مؤثر می‌داند و می‌گوید: «افزایش این خدمات در جهت مردمی‌شدن این موضوع است و حتماً خیر و برکت زیادی با خود دارد، اما ابتدا، باید ضوابط آن تدوین شود و برای دغدغه‌هایی که به‌درستی وجود دارند، راه‌حل‌های مناسب یافت.»
او دغدغه‌های مسئولان و فعالان این حوزه را تا حد زیادی طبیعی و درست می‌داند و تأکید می‌کند: «اگر نکته یا دغدغه‌ای وجود دارد، باید حتماً مورد توجه قرار گیرد و مطرح شود، تا از نظر فناوری و طراحی سیستم‌ها، بتوان برای آن سازوکار مناسب دید، اما اینکه بخواهند کلاً ریشة خدمت‌رسانی آنلاین را بزنند، شدنی نیست.»
محمدی که بسیاری از مخالفت‌ها را نه از جنس دغدغه، بلکه از جنس نگرانی از تغییر شرایط بازار می‌بیند، می‌افزاید: «چه بخواهند و چه نخواهند، سلامت به‌سمت آنلاین‌شدن خواهد رفت. پس بهتر است این دوستان به‌صورت فعال، در طراحی این سازوکار و ضوابط آن مشارکت کنند، تا خدمات خوبی ایجاد شود و دغدغه‌هایشان هم با راه‌حل‌های مناسب برطرف شود.»
مدیرعامل گروه تجاری دیجی‌کالا با اشاره به تدوین و ابلاغ دستورالعمل فروش اینترنتی دارو، دربارة آزمایشگاه‌های آنلاین می‌گوید: «داروخانه‌ها هم تا همین چندی پیش، هیچ دستور‌العملی در این زمینه نداشتند. در مورد آزمایشگاه‌ها هم بهتر است مانع این موضوع نشوند و به‌جای نادیده‌گرفتن این خدمات، ضوابط آن را تدوین و شرایط لازم را اعلام کنند، تا شرکت‌هایی که درحال فعالیت در این حوزه هستند، بتوانند در این زمینه، قانونمند به کار خود ادامه دهند.»
البته محمدی تأکید می‌کند: «این دستورالعمل‌ها و ضوابط باید با شرایط آزاد تدوین و تنظیم شود و نباید رانت یا شرایط ویژه‌ای را صرفاً برای برخی از فعالان این حوزه ایجاد کند. در این صورت است که این حوزه می‌تواند هم در مسیر فناوری و نوآوری حرکت کند، هم خدمات بهتری ارائه دهد و هم دغدغه‌های مطرح را برطرف کند.»
رگولاتور هرچه دیرتر وارد عمل شود، این حوزه صدمة بیشتری خواهد دید
نايب‌رئیس انجمن تجارت الکترونیک، مقاومت در برابر توسعة سلامت دیجیتال و آنلاین را مختص ایران نمی‌داند و معتقد است این مقاومت را در بسیاری از کشورهای دنیا می‌توان دید. او می‌گوید: «در کشورهای دیگر هم همیشه این مقاومت وجود دارد و تنظیمگر (رگولاتور) مقداری دیرتر از دیگر بازیگران این حوزه حرکت می‌کند، ولی هرچقدر این تأخیر بیشتر باشد، این حوزه صدمة بیشتری خواهد دید.»
محمدی تأکید می‌کند: «درحالی‌که ممکن است همین حالا اکوسیستم استارتاپی و نوآوری کشور بتواند برای بسیاری از مسائل و مشکلات حوزة درمان کشور راه‌حل مبتنی‌بر فناوری ارائه بدهد، اما همه نگران‌اند که آیا این حوزه، حوزه‌ای هست که قانون‌گذار و رگولاتور بتواند این‌قدر باز عمل کند یا نه.»
او مقاومت در برابر این تغییرات را فرصت‌سوزی بزرگی می‌داند و معتقد است: «اگر رگولاتور نتواند به‌موقع خود را با این شرایط هماهنگ کند و این مقاومت‌ها ادامه یابد، درنهایت باعث می‌شود این حوزه عقب بماند و این اتفاق نه برای مردم خوب است، نه برای این صنف و نه برای حاکمیت.»
او مهم‌ترین قدم برای حل این اختلافات و رفع نگرانی‌ها را گفت‌وگوی همة ذی‌نفعان حوزه با یکدیگر می‌داند و می‌افزاید: «دربارة داروخانه‌ها هم اگر سازمان غذا و دارو با این پلتفرم‌ها صحبت نمی‌کرد و دغدغه‌اش را نمی‌گفت، نمی‌توانستند راه‌حلی بیابند. اگر دغدغه‌ها مطرح شود، حتماً می‌توان فرایندی برای حل مسئله یافت و آن را حل کرد.»
مدیرعامل گروه تجاری دیجی‌کالا معتقد است: «غیر از تعامل نزدیک و بی‌واسطه و اعتمادکردن به حوزة اقتصاد نوآوری کشور، رگولاتور و حاکمیت هم باید نقش خود را بر عهده بگیرد و سعی کند حتی جاهایی که قانون ابهام دارد، یا تضاد منافعی وجود دارد، بهسرعت وارد عمل و به‌نوعی، واسطة برقراری گفت‌وگو میان ذی‌نفعان حوزه شود.»
محمدی در پایان تأکید می‌کند: «حاکمیت و رگولاتور هم باید قدم‌های خودش را بردارد و پیش از اینکه موضوع به بحران تبدیل شود، فعالانه در این زمینه مشارکت کند و اگر لازم است، در اسرع وقت، قانونی وضع یا آیین‌نامه‌ای تنظیم کند و آن را به آینده محول نکند.»
تهیه‌وتنظیم: رویا کاکاوند
