تولید زیر آوار ناترازی‌ها
«ناترازی» واژه‌ای است که از چندی پیش، مسئولان مختلف آن را جایگزین واژة ناخوشایند «کمبود» کرده‌اند تا شاید بتوانند اندکی از بار منفی این کلمة سنگین را در پس آن پنهان کنند و در این فضای پرتنش اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، حساسیت‌های کمتری را برانگیزانند، اما تغییر کلمات و جایگزین‌کردن آن‌ها با کلماتی پرطمطراق‌تر، شاید برزبان‌راندن سخنان را برای گویندگان سبک‌تر کند، اما حتی اندکی از سنگینی این بار را از دوش حاملان آن و کسانی که باید با این کمبودها کنار بیایند و چرخ زندگی و صنعت را بگردانند، کم نمی‌کند.
کشور در دهه گذشته، به دلیل تحریم‌های ظالمانه، روزهای سختی را پشت سر گذاشته است؛ تحریم‌هایی که دست ایرانیان را برای رسیدن به امکاناتی که حق انسانی آن‌ها بوده، به شدت محدود کرده است. از سوی دیگر، مسئولان کشور در دولت‌های مختلفی که در این دورة زمانی بر سر کار آمده‌اند، تلاش کرده‌اند تا با شیوه‌ها و سیاست‌های مختلف، از اثر این تصمیم ظالمانه بکاهند، اما تصمیمات غیرکارشناسی، مقطعی و لحظه‌ای، که فارغ از دوراندیشی و صرفاً برای گذر از «برهه‌های حساس» اتخاذ شدند، سرانجام تأثیر خود را گذاشته‌اند.
حالا زمانی است که تمام آن تصمیمات مقطعی تأثیرشان را از دست داده‌اند و کشور را در گردابی از مشکلات متعدد انداخته‌اند. ارز ترجیحی که آمده بود تا جلو گرانشدن اقلام ضروری، ازجمله اقلام سلامت‌محور را بگیرد و مانع افزایش پرداخت از جیب بیماران شود، حالا خودش به سنگ بزرگی تبدیل شده که بر سر راه تولید و تأمین قرار گرفته است.
با توجه به اتفاقات مختلفی که در عرصة سیاست بین‌المللی و اقتصاد کلان کشور رخ داده است، امروز ایران با کمبود ارز مواجه است و تهیه و تأمین آن و ارائه‌اش با قیمت‌های یارانه‌ای، هر روز مشکل‌تر می‌شود. از سوی دیگر، همین ارز ترجیحی با فاصلة چند صد درصدی با قیمت واقعی ارز در بازار روز، موجب ایجاد مفاسدی مانند رانت و قاچاق معکوس شده است که هر روز تأمین را سخت‌تر و تولیدکنندگان را در مسیر سنگلاخ‌تری قرار می‌دهد.
از سوی دیگر، سال‌های طولانی است که دولت‌ها تلاش کرده‌اند کسری‌ها و مشکلات خود را با سرکوب قیمت‌های کالاهای سلامت محور جبران کنند. به همین دلیل، تولیدکنندگان این عرصه نتوانسته‌اند به‌موقع بنیة مالی خود را تقویت و خطوط تولید خود را بهروزرسانی کنند. به همین دلیل، امروز تولید برای این قشر سخت‌تر از پیش شده است. همچنین بدهی‌های بخش دولتی به بخش خصوصی، هر روز بیشتر و سنگین‌تر و دست تولیدکننده و تأمینکننده خالی‌تر می‌شود. بنابراین، افزون‌بر کمبود ارز برای واردکردن محصول، قطعه و مواد اولیه، تولیدکنندگان برای تأمین هزینه‌های جاری خود نیز با کمبود شدید نقدینگی مواجه‌اند.
از آن سو، کمبودها یا همان که مسئولان ترجیح می‌دهند ناترازی بخوانند، در حیطة ارز و تأمین نقدینگی باقی نمانده است. ناترازی‌های انرژی و کمبود برق و گاز بهعنوان دو مؤلفة اصلی در تولید، بهشکل روزافزونی جدی‌تر می‌شود.
یک روز ب هدلیل کمبود گاز، گاز شهرک‌های صنعتی قطع می‌شود و روز دیگر به بهانة کمبود برق، برق‌ها قطع می‌شود. در هنگام نگارش این متن، دست‌کم به‌مدت یک هفته است که برق شهرک‌های صنعتی کشور قطع شده است. این روال در سال‌های گذشته نیز وجود داشته است، اما امسال بسیار بیشتر رخ می‌نماید.
به تمام این موارد اضافه کنید که تولیدکننده مجبور است واحد تولید خود را تعطیل کند و درنتیجه، تولید و درآمد نداشته باشد، اما باید حقوق کارکنان، قبوض مختلف، مالیات، بیمه و عوارض مختلف را به‌موقع پرداخت کند؛ یعنی باید هزینه‌های تولیدی را که انجامنشده و مالیات و بیمة درآمدی را که کسب نکرده است، پرداخت کند؛ آن هم تولیدکننده‌ای که بهدلیل سیاست‌های اشتباه سالیان گذشته، ازجمله سرکوب قیمت‌ها و بدهی‌های سنگین و عقب‌ماندة دولتی، دستش از نقدینگی خالی است.
به نظر می‌رسد، کار امروز تولیدکنندگانی که باید تأمین کالاهای سلامت را برای مردمشان تضمین کنند، از عبور رستم از هفتخان هم سخت‌تر شده است. شاید اگر رستم هم در میان چنین خان‌های پر از ناترازی قرار می‌گرفت، عطای تولید را به لقایش می‌بخشید و برای همیشه این عرصه را ترک می‌کرد. شاید هم فردوسی مجبور می‌شد برای کسانی که تا آخرین رمق تلاش می‌کنند مانند ستون، زیر بار سنگین ناترازی‌ها بایستند، تا این آوار بر سر مردم و بیماران خراب نشود، حماسه‌ای دیگری بسراید.
در این میان، سازمان غذا و دارو نیز همچون سنگ زیرین آسیاب، میان دستورها و مشکلاتی که ارکان و سازمان‌های دیگری مانند بانک مرکزی، گمرک، مجلس، سازمان برنامه و بودجه و از سوی دیگر، از طرف تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان به آن منتقل می‌شود، می‌چرخد و سعی می‌کند بهعنوان میانجی، دستورها و تصمیم‌ها را اجرا کند و از صدمات ناشی از مشکلات بکاهد. همچنین دستور دارد در میانة این بوران، مشکلات تمام اقلام سلامت را تهیه و تأمین کند و تا جای ممکن، نگذارد گزند کمبود به بیماران برسد.
لازم است پیش از اینکه تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان و سازمان غذا و دارو زیر بار مشکلات و ناترازی‌ها و کمبودها کمر خم کنند، مسئولان ارشد کشور به فکر راهکاری جدی و طولانی‌مدت و مؤثر باشند، تا این کشتی طوفانزده را از میان این طوفان به سلامت بگذرانند. امید است با درک شرایط موجود و پذیرفتن نظرهای دغدعه‌مندان کارشناسان، شاهد رفع مشکلات ذکرشده باشیم.
